Beter | BNR

Zeker een miljoen Nederlanders hebben een depressie, en bij 12 procent van hen duurt die zelfs langer dan anderhalf jaar! Hoe kunnen we depressie nou het beste behandelen? Dat onderzoeken we in BNR Beter.

Te gast zijnRobert Schoevers, hoogleraar psychiatrie bij het Universitair Medisch Centrum Groningen. En hij doet een grote trial met ketamine.En Pim Cuijpers, emeritus-hoogleraar klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, bekend als één van de meest vooraanstaande depressiewetenschappers.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je wordt gezonder van het dragen van een slim horloge. Gemiddeld zetten mensen met een smart watch 2.000 stappen extra. Het probleem is alleen dat er een stevig prijskaartje aan deze apparaten hangt. Daarom komen deze gezondheidsbevorderende horloges meestal niet terecht bij de mensen die er de meeste baat bij hebben.

Apple houdt vinger aan de pols

Anderzijds zitten er ethische bezwaren aan het dragen van een smart watch. Want het zijn uiteindelijk toch de tech-giganten die deze apparaten ontwikkelen en vooral: die deze data verzamelen en bewaren. En de slimme horloges meten steeds meer. Niet alleen het aantal stappen dat een drager zet, maar het ding meet de hele dag iemands hartslag, saturatie, de beweging. Dat, gecombineerd met alle berichten die iemand ontvangt en de apps die diegene gebruikt is goudmijn aan informatie.

Tech-redacteur bij BNR Joe van Burik draagt om die reden dan ook geen smart watch. In deze aflevering van BNR Beter legt hij uit waarom techbedrijven geïnteresseerd zijn in gezondheidsdata en wat hun doel is met de slimme horloges.

Gezonder en ongelukkiger

Naast Van Burik is Matthijs Noordzij te gast. Hij is hoogleraar gezondheidspsychologie en technologie aan de Universiteit Twente. Hij weet hoe en waarom mensen gezonder worden van het dragen van een smart watch. En dat mensen er ongelukkiger van worden: "Wandelen wordt een taak. Weer iets extra's op je to do lijst."

Smart watch in de ggz

Noordzij onderzoekt ook de inzet van slimme horloges bij mensen met psychiatrische aandoeningen. Sommige mensen hebben namelijk geen goede connectie met hun lichaam. Ze hebben niet door dat hun hartslag omhoog schiet als ze boos zijn. Een smartwatch kan daarbij helpen, zegt Noordzij.

Over BNR Beter

In BNR Beter – over de zorg van morgen laten we zien welke oplossingen er bedacht worden. Hoe deze in de praktijk uitpakken en hoe patiënten en zorgprofessionals hiermee geholpen worden.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De gegevensuitwisseling in de zorg is rampzalig. Op de spoedeisende hulp wordt uren gewerkt aan de juiste diagnose, die elders allang bekend is. Op andere plekken moeten dossiers worden overgetypt of op dvd's gebrand en per taxi vervoerd.

Het resulteert in gezondheidsschade of erger, schrijven brancheverenigingen in een brandbrief aan de Kamer. In de spoedzorg kan het resulteren in een vroegtijdige dood. In de reguliere zorg leidt het tot overbehandeling, overbodige inzet van personeel en een verminderde kwaliteit van leven van de patiënt.

Elektronisch patiëntendossier

De oorzaak van dit alles ligt in 2011, toen VVD, PvdA en SP het nationale elektronisch patiëntendossier wegstemde. Arno Rutte werd een jaar later Kamerlid voor de VVD, en voerde tot en met 2019 het woord op zorg: "Ik baalde daar toen van en nog steeds. Het levert allerlei problemen op. Kortgezegd: grote grote ellende." Hij geeft toe dat hij er zelf ook onvoldoende aandacht voor heeft gehad.

Oplossingen

Oplossingen zijn er wel, maar draaien als pilots op tijdelijke gelden. En dan hijgt Europa ook nog in onze nek. Alle seinen staan op groen om zorgdossiers uitwisselbaar te maken binnen de hele EU. Zodat je ook in het ziekenhuis in Spanje of Oostenrijk de juiste behandeling kan krijgen. Gaat Nederland daar een modderfiguur slaan, of is dit juist het zetje dat ervoor zorgt dat we er wél in slagen om gegevens fatsoenlijk uit te wisselen?

Presentator Nina van den Dungen bespreekt de omvang van het probleem, de geschiedenis, oplossingsrichtingen en toekomst van het elektronisch patiëntendossier met zorgjournalist Sytse Wilman en zorgconsultant en oud-VVD-Kamerlid Arno Rutte.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en oud-minister, vindt dat we op een andere manier moeten gaan kijken naar kwaliteit van zorg, om te voorkomen dat we straks in een compleet zorginfarct belanden.
Er is nu al een gigantisch personeelstekort en dat groeit de komende jaren alleen maar verder. En dus, zegt Bussemaker, is het tijd om de kwaliteit van onze zorg ter discussie te stellen.

Formatie

Bussemaker maakt zich ook zorgen over de richting die de formerende partijen inslaan met betrekking op zorg. 'Tot nu toe zie ik dat zorg nog geen thema is, los van het openen van verpleeghuizen wat helemaal niet kan omdat we daar de mensen niet voor hebben. Ik hoop dat ze op een brede manier en met moed naar zorg gaan kijken.'

Werkagenda

18 april presenteerde de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving haar nieuwe werkagenda. De nieuwe onderwerpen zijn ‘Omgaan met de grenzen van de zorg’, ‘Investeren in volksgezondheid’ en ‘maatschappelijke bindingen in de samenleving’.

Opvallend is dat het personeelstekort in de zorg geen onderwerp is, waar dat de afgelopen jaren wel was voor de Raad. 'Het personeelstekort is niet opgelost, maar ik denk dat wij daar goede adviezen over hebben geschreven. Maar nu moet het echt gebeuren. En het onderwerp komt ongetwijfeld terug in toekomstige rapporten, maar dan verweven met andere onderwerpen.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de groeiende groep ouderen zijn de verpleeghuizen overvol, maar commerciële instellingen schieten juist als paddenstoelen uit de grond. En die nemen we deze aflevering onder de loep. Want is het een interessante investering? En wat krijgen de ouderen die er wonen nu eigenlijk voor hun geld?

Herbergier

Te gast is zorgondernemer Loek Winter, hij is onder andere bestuurder bij de Drie Notenboomen, het bedrijf achter de franchiseketen de Herbergier en de Zorgbutler. Hij vertelt waarom particuliere ouderenwoningen renderen én interessant zijn voor ouderen. Hij merkt bovendien niks van de krapte op de arbeidsmarkt. "Mensen willen niet in barcode-zorg werken. Ze willen in een huis werken waar de menselijke maat nog bestaat."

Kleinschalige woonvormen

Naast hem staat Hilde Verbeek, hoogleraar Zorgomgevingen voor Kwetsbare Ouderen. Zij doet onderzoek naar ouderenzorg en weet wat er nodig is voor betere ouderenzorg. Een groene omgeving en kleinschalige woonvormen stimuleren activiteit van de ouderen. Maar particuliere ouderenzorginitiatieven hebben zeker niet het patent op betere zorg!

Kwaliteit

De zorg is in Nederland overal ongeveer even goed, omdat het moet voldoen aan kwaliteitskenmerken. Als je dus veel meer betaald voor een ouderenzorgwoning, dan betaal je meestal vooral voor de stenen. Een mooi ingericht appartement. Niet perse voor betere zorg.

Commerciële ouderenzorg

Toch heeft commerciële ouderenzorg volgens beide gasten wel de toekomst. Volgens Loek Winter omdat zij betere, efficiëntere en menselijkere huizen maken dan de grootschalige publieke verpleeghuizen. En volgens Verbeek omdat ondernemers beter zijn in het vinden van creatieve oplossingen.

BNR Beter

Luister de hele aflevering om te weten wat de do's en don'ts zijn in de commerciële ouderenzorg. En abonneer je op de feed van BNR Beter. Want dit programma onderzoek elke week hoe de zorg van morgen beter wordt.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met het personeelstekort in de zorg moeten we zoeken naar creatieve oplossingen. Hulphonden kunnen al heel veel. Kunnen we dat nog verder oprekken? Meer pootjes aan het bed? Dat hoor je zo in BNR Beter.

Te gast zijnRudolph Strickwold, directeur bij Stichting Hulphond, en Lonneke Schuurmans, specialist ouderengeneeskunde en net gepromoveerd is op de inzet van échte honden en robotkatten bij mensen met dementie.

Hulp

We kennen allemaal de blindengeleidehond en een drugshond. We weten dus dat honden heel veel kunnen. Maar er zijn nog veel meer situaties waar honden in kunnen helpen. Denk aan een hond die helpt bij de was, een hond die helpt om medicijnen toe te dien, een hond die epileptische aanvallen voelt aankomen, een hond die mensen met dementie tot rust brengt.

"Mensen die een hulphond hebben vertellen dat ze aanzienlijk minder thuiszorg nodig hebben", vertelt Strickwold. "Sommige mensen met epilepsie hadden vóór de hond meerdere keren per week een aanval, nu nog maar enkele keren per maand. De hond brengt hun in veiligheid, waardoor ze tijdens een aanval minder schade oplopen - wat ook weer zorg bespaard."

Therapie

Ook worden honden ingezet bij therapie. Honden kunnen op aan andere manier feedback geven op ons gedrag, dan dat wij mensen doen. Ze treden mensen zonder oordeel tegemoet en werken als spiegel.

Honden kunnen mensen met dementie een moment van rust geven, vertelt Schuurmans. En dientengevolge geven deze honden indirect ook de zorgmedewerkers een beetje rust. Ze lokken reacties uit bij mensen met dementie, die voorheen bewegingloos in de stoel zaten. "Mensen leven op van een hond."

Als de financiën toereikend zouden zijn, en er zouden genoeg geschikte honden zijn, kunnen we makkelijk twee keer zoveel mensen een hulphond geven, denkt Strickwold. Het kan enorm veel thuiszorg voorkomen, besparen dus, en heel veel ziekenhuisopnames voorkomen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er komen te veel mensen naar het ziekenhuis voor niet-medische problemen. Dat kost zorgverleners veel te veel tijd, en het kost de maatschappij klauwen met geld. Als we nou eens stoppen met alle onzinnige ziekenhuisbezoeken, dan kunnen zorgverleners zich weer bezighouden met zorg die écht nodig is.

Wie daar wel en niet thuishoren en HOE we de druk op de ziekenhuizen verlichten bespreekt Nina van den Dungen met twee zorgadviseurs. Sanne van Eerden is adviseur zorg en welzijn bij Andersson, Elffers, Felix (AEF). En Berend Buys Ballot is programmamanager digitale zorg bij Free Finch. Hij werkt veel voor het Amsterdamse ziekenhuis OLVG, en de grotere ziekenhuisclub Santeon.

Sociale factoren

Van Eerden: "Professionals in ziekenhuizen constateren regelmatig dat een patiënt meer of andere hulp nodig heeft dan zij kunnen bieden of waarvoor zij opgeleid zijn." Dit ziet Van Eerden op zwangerschap- en kindpoli’s, de spoedeisende hulp en in de geriatrie. "Vooral sociale factoren hebben een substantiële invloed op het ziektebeeld." Sociale factoren zoals armoede, eenzaamheid of opvoedvraagstukken horen niet in het ziekenhuis. Daarom werkt Van Eerden aan samenwerkingen tussen ziekenhuizen en het sociaal domein. "Je wil niet weten hoeveel tijd ziekenhuismedewerkers kwijt zijn aan het vinden van het juiste 'loket' voor de ouders van huilbaby's of eenzame ouderen op de SEH."

Digitale zorgpaden

Een andere manier om de patiënten "het ziekenhuis uit te krijgen" is door meer in te zetten op digitale zorgpaden. Veel chronisch zieke mensen staan onder controle van een specialist in het ziekenhuis. Maar voor hun controles is het alles behalve noodzakelijk om elke keer fysiek naar het ziekenhuis toe te komen, weet Buys Ballot. Hij ontwierp meerdere "digitale zorgpaden", oftewel apps en online consult-opties waarmee patiënten en specialisten efficiënt en op afstand contact kunnen onderhouden.

Zorgfinanciën

De bottleneck bij afschaling van ziekenhuiszorg is de financiële vergoeding. Hoe wordt het betaald? Want ziekenhuizen worden betaalt per patiëntbezoek. Als de patiënten niet meer in het ziekenhuis komen, omdat ze elders geholpen worden of digitaal, dan verliest het ziekenhuis inkomsten.

Shared savings

In veel gevallen wordt dat opgevangen met tijdelijke projectgelden, nieuwe betaaltitels van digitale zorgpaden of met "shared savings", waarbij het ziekenhuis en de verzekeraar de bespaarde kosten samen delen. "Op die manier wordt de zorg niet goedkoper. Maar wel goedkoper per patiënt", zegt Buys Ballot.

Van Eerden wil strenger zijn: "We moeten met elkaar een serieus, niet-vrijblijvend gesprek gaan voeren over welke zorg we niet meer doen en hoe we dat gaan organiseren."

Huilbaby

In de reportage hoor je kinderarts Ineke de Kruijff, werkzaam in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht. Op hun ABC-poli helpt ze ouders met een huilbaby. Ze checken of er een medische oorzaak onder het overmatig huilen zit (wat maar in 5 procent van de huilbaby's het geval is) en daarna schakelen ze snel weer terug naar het consultatiebureau.

"Naast deze samenwerking hebben we ook flink ingezet op de informatie die op internet te vinden is. Er is zoveel onjuiste informatie over huilbaby's op internet, dat ouders bang gemaakt worden dat hun baby iets mankeert," vertelde De Kruijff. Ze verwees onder andere naar haar podcast Ontroostbaar.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Radboud UMC bouwt een MRI-scanner waarmee we dingen van het menselijk lichaam gaan zien die we nog nooit gezien hebben. Er wordt gefluisterd dat deze scanner zelfs je gedachten kan lezen.

Neuro-radioloog Anja van de Kolk kan niet wachten tot het apparaat er staat. Het wordt een scanner met een magneet van 14 tesla. Dat overtoept de 11,7 tesla uit Parijs met afstand. Van der Kolk mag er mee gaan werken, onderzoek mee doen, maar wat ze met deze super gevoelige scanner kan zien in de hersenen, dat weet ze nog niet. “We hebben allerlei theorieën, we hebben allerlei onderzoeksideeën voor als ‘ie er staat, maar of het kan, dat is afwachten.”

Gebouw

Professor Biomedische Magnetische ResonantieTom Scheenen mag de magische machine bouwen. Er is een weiland in de buurt van het Radboud UMC voor beschikbaar gemaakt. Op dat veld moet een gebouw komen waar het apparaat ingebouwd gaat worden.

Het speciale aan deze MRI is dat het een hele andere manier van bouwen is. Deze MRI hoeft niet met helium gekoeld te worden en dat is de reden dat de MRI een hogere sterkte krijgt dat de 11,7 tesla die met de huidige technieken gemaakt kan worden.

Dementie

Doordat het zo'n hoge magneetsterkte heeft worden de beelden die deze scanner maakt nog veel scherper. Daarom verwacht Van der Kolk dat ze hiermee gaan ontdekken hoe bepaalde hersenziekten zoals epilepsie en dementie ontstaan. Je kan niet alleen beter zien wat er in en tussen cellen gebeurt, je kan (in theorie) ook plaatjes maken die bewegen. Zo kan je zien hoe bepaalde stoffen van het ene hersengebied naar het andere verplaatst.

Testen

In oktober gaan de onderzoekers testen of de nieuwe techniek werkt, of het materiaal dat ze gebruiken de krachten die ze erop willen loslaten kan verdragen. Als het project die test doorstaat, dan gaat het nog zo'n drie jaar duren voordat de MRI in Nijmegen staat en de eerste proeven gedaan kunnen worden. Voordat er mensen in liggen zal het dus nog even afwachten zijn, maar er is licht aan het einde van de tunnel.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Donorwet

De nieuwe donorwet is nu ruim drie jaar van kracht. Maar het aantal nieuwe donoren valt een beetje tegen. Volgens de Nederlandse Transplantatie Stichting ís er we een stijging zichtbaar, maar valt het aantal donoren nog binnen de 'verwachtte variatie binnen tien jaar'. In harde getallen: in 2019 doneerden 250 mensen na overlijden een of meerdere organen, in 2023 waren dat er 292 (bron: Nederlandse Transplantatie Stichting).

Dr. Nichon Jansen, beleidsmedewerker bij de Nederlandse Transplantatie Stichting, vindt de donorwet toch geen mislukking. 'Nu staat iedereen die ouder is dan 18 jaar in het donorregister. De wet heeft ervoor gezorgd dat iedereen een brief kreeg om een keuze te maken.'

Frankensteinapparaat

Dat roept natuurlijk de vraag op: hoe kunnen we het aantal donoren wél vergroten? In het Universitair Medisch Centrum Groningen hebben ze een stukje van die puzzel. Zij kunnen organen beter testen of ze geschikt zijn voor transplantatie. Dit doen ze met een soort nagebouwd lichaam, met bloedvaten, een hart, hersenen, zuurstoftoevoer.

Hoogleraar experimentele transplantatie-chirurgie bij de Rijksuniversiteit Groningen, Henri Leuvenink vertelt in deze aflevering hoe dat Frankenstein apparaat, perfusieapparaat, precies werkt en voor welke organen ze het apparaat inzetten.

Het apparaat heet nog een voordeel: als een lever zuurstof krijgt, kan het langer buiten het lichaam bewaard worden. Hierdoor wordt een transplantatie niet meer een ad hoc operatie die midden in de nacht gedaan wordt, maar kan het operatieteam gewoon om 9 uur 's ochtends, uitgerust aan de operatie beginnen. Dat zorgt voor minder complicaties en betere arbeidsomstandigheden voor de chirurg en de verpleegkundigen.

Uitbreiding

Nina vraagt zich af: kan de donorwet niet nog meer worden uitgebreid? Bijvoorbeeld op de Amerikaanse manier. Door bij het ophalen van je rijbewijs een Ja of Nee in het donorregister te zetten. Zou dat in polderend Nederland ook werken?

BNR Beter

In BNR Beter – over de zorg van morgen laten we zien welke oplossingen er bedacht worden om de zorg van morgen beter te maken. Worden die die oplossingen in de dan ook daadwerkelijk praktijk gebracht? En zijn deze zorginnovaties duurder of goedkoper? Presentator Nina van den Dungen interviewt de wetenschappers die de nieuwste zorginnovaties hebben uitgevonden en ze spreekt specialisten en verpleegkundigen die werken met de innovaties. Ook gaan we het land in om de innovaties in de praktijk te zien.

Zie hier de cijfers van de orgaantransplantaties: https://www.transplantatiestichting.nl/medisch-professionals/cijfers-nts/orgaandonatie

Meer informatie over het Groningse perfusie-apparaat vindt je hier: https://nieuws.umcg.nl/w/levertransplantatie-wordt-9-tot-5-operatie-dankzij-perfusiemachine

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is een groot tekort aan huisartsenpraktijken. Zo'n beetje de helft van de huisartsen heeft een patiëntenstop, meldde de NOS eind vorig jaar. En dat terwijl er juist meer huisartsen zijn dan ooit, volgens het Pensioenfonds voor Huisartsen, de SPH. Het probleem: de meesten huisartsen willen geen eigen praktijk. Ze zijn opgeleid tot arts, niet tot ondernemer.

Huisartsen beroep

Het beroep van huisarts is dan ook sterk veranderd door de jaren heen. Vroeger vormden de huisarts en zijn vrouw samen de hele praktijk. Nu is de huisarts werkgever van praktijkondersteuners, doktersassistenten en verpleegkundigen. Ze moeten contact onderhouden met het ziekenhuis, het verpleeghuis en de thuiszorg. En dan moeten ze ook nog digitaliseren en innoveren.

Buurtdokters

Dat laatste lukt dus niet, ontdekte ook Bob Verhagen. Hij probeerde een paar jaar geleden een app voor meten van hoge bloeddruk in de huisartsenzorg te implementeren. De huisartsen waren enthousiast, maar ze hadden maand na maand geen tijd om het in hun praktijk toe te passen. ‘Huisartsen are too busy to be organized’, stelt Verhagen.

Hij richtte daarom een huisartsenketen op, genaamd Buurtdokters. Een franchise waarbij de huisarts mede-eigennaar is van een praktijk en Buurtdokters vooral de zakelijke kant van de praktijk organiseert. ‘Wij geloven is een huisarts in de buurt, een huisarts die je persoonlijk kent’, aldus Verhagen. Er zijn nu 17 Buurtdokters. Dat aantal moet de komende jaren groeien naar minimaal 30 om Buurtdokters rendabel te maken.

Digitale huisarts

Een volkomen andere aanpak is die van de digitale huisarts Arene. Zij hebben veertig dokters die op zzp-basis voor Arene werken. Op afstand. Ze horen en zien patiënten via de telefoon, de mail of via beeldbellen. Want 85 procent van de hulpvragen die bij een huisarts komen kunnen prima telefonisch of digitaal afgehandeld worden, ontdekte Arene. Voor de overige 15 procent kunnen patiënten van Arene als passant langs bij een lokale huisartsen.

‘Arene neemt misschien wel de kersen van de taart, is een klacht. Maar de lokale huisartsen mogen onze patiënten morgen overnemen. Het punt is: dat kunnen ze niet. We hebben een groot huisartsentekort en Arene is een oplossing daarvoor’, vertelt Tom Kliphuis, bestuurder van Arene.

Wat is beter? Een huisartsenketen of digitale huisartsen? Hierover discussieren Kliphuis en Verhagen in deze aflevering van BNR Beter, de podcast over de zorg van morgen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.