5 นิทานพรรณนา

มีกาสามีภรรยาคู่หนึ่งที่มีความรักใคร่กลมเกลียวกันมาก สามีภรรยาต่างช่วยกันปกครองฝูงกาเป็นอย่างดี วันหนึ่งนางกาสุปัสสาภรรยาบินไปใกล้โรงครัว ได้กลิ่นอาหารหอมหวานชวนชิมเกิดอยากกินประกอบกับการที่ตนแพ้ท้องอยู่ จึงบอกสามีพญากาสุปัตต์ว่า หากตนไม่ได้กินอาหารวันนี้อาจตายก็เป็นได้ พญากาสุปัตต์จึงส่งเสนาบดีชื่อ กาสุมุขะ ไปยังโรงครัว เมื่อถึงเวลาพ่อครัวนำอาหารไปถวายพระราชา กาสุมุขะได้ให้สัญญาณกับเหล่ากาเพื่อบินลงไปทำร้าย จิกตี จมูกของพ่อครัวให้เป็นแผลเพื่อนำอาหารไปให้นางกาสุปัสสา พระราชาทรงเห็นเหตุการณ์จึงตรัสชื่นชมกาสุมุขะ และได้จัดให้เมืองพาราณสีเป็นเขตอภัยทานแก่สัตว์ทุกชนิด ส่วนพระองค์ดำรงตนรักษาศีลเป็นประจำ

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

พระโพธิสัตว์ได้มาเกิดเป็นพระโอรสของพระราชาผู้ปกครองกรุงพาราณสี กุมารน้อยทรงมีนามว่าพระเตมีย์ เมื่อพระองค์เจริญวัยขึ้นเห็นพระบิดาสั่งลงโทษโจรอย่างทารุณ จึงทรงรำลึกชาติได้ว่าครั้งหนึ่งพระองค์ทรงเคยเป็นกษัตริย์ครองราชย์ ครั้นเมื่อตายแล้วต้องไปหมกไหม้อยู่ในนรก จึงรู้สึกหวาดกลัวที่จะต้องเป็นกษัตริย์ต่อจากพระบิดา และต้องสั่งลงโทษผู้คนจนตนต้องตกนรกอีก จึงได้ทรงทำการลวงแกล้งเป็นคนง่อยเปลี้ย หูหนวก และเป็นใบ้ ทำให้ถูกกล่าวหาว่าเป็นคนกาลกิณี เมื่อมีอายุได้ 16 ปี นายสุนันทสารถีนำขึ้นรถเพื่อไปฝังในป่า พระองค์จึงแสดงตนแก่นายสุนันทว่าไม่ได้เป็นคนง่อยเปลี้ย และได้บวชรักษาศีลอยู่ในป่า พระราชบิดา พระราชมารดา และราษฎรทราบข่าวต่างติดตามมา เมื่อได้ฟังธรรมแล้วก็เกิดจิตเลื่อมใสจึงขอออกบวชตามพระองค์

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

เตมิยราชกุมาร พระราชโอรสของพระราชาผู้ครองนครพาราณสี เมื่อพระกุมารถือกำเนิดก็แสร้งทำเป็นคนง่อย เป็นคนหูหนวก และเป็นใบ้ แม้จะถูกทดสอบอย่างไรก็ไม่แสดงอาการให้ปรากฏ เหล่าพราหมณ์ต่างทูลทำนายว่าพระกุมารเป็นคนกาลกิณี หากให้อยู่ในพระราชวังจะมีภัยเกิดขึ้น พระราชาจึงตรัสสั่งให้นำพระกุมารไปฝังเสียที่ป่า โดยมอบให้นายสุนันทสารถีรถม้าบรรทุกพระกุมารไป ในขณะที่กำลังขุดหลุมเพื่อฝังพระกุมารในป่า พระองค์ทรงแสดงให้นายสารถีที่กำลังเร่งขุดหลุมฝังพระองค์เห็นว่า พระองค์ไม่ได้พิการแต่อย่างใดเลย และทรงกล่าวกับนายสุนันทว่า “หากท่านฝังเราเสียในป่า ท่านก็ทำสิ่งที่ไม่เป็นธรรม บุคคลนั่ง หรือนอนที่ร่มเงาของต้นไม้ใด ไม่พึงหักรานกิ่งของต้นไม้นั้น เพราะผู้ประทุษร้ายมิตร เป็นคนลามก พระราชาเป็นเหมือนต้นไม้ เราเป็นเหมือนกิ่งไม้ ตัวท่านเป็นเหมือนคนอาศัยร่มเงา ถ้าท่านฝังเราเสียในป่า ท่านก็ทำสิ่งที่ไม่เป็นธรรม”

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

                  พระเจ้าพรหมทัตมีมเหสีที่ประพฤตินอกใจ แต่นางไม่ยอมรับจึงสาบานว่าหากนอกใจพระราชา ขอให้เกิดเป็นยักษิณีที่มีหน้าเหมือนม้า หลังจากสิ้นพระชนม์นางได้ไปเกิดเป็นยักษิณีที่มีหน้าเหมือนม้า อาศัยอยู่ที่เชิงเขาเพื่อคอยจับมนุษย์กินเป็นอาหาร วันหนึ่งมีพราหมณ์รูปงามพลัดหลงเข้ามาในเขตของนางยักษิณี เมื่อได้เห็นความงามของพราหมณ์หนุ่ม ก็เกิดความรักใคร่จึงนำตัวไปอยู่ด้วยในถ้ำ ต่อมาพระโพธิสัตว์ได้ถือกำเนิดในครรภ์ของนาง เมื่อเติบใหญ่เด็กน้อยสังเกตเห็นว่าใบหน้าของพ่อต่างกับแม่ เมื่อรู้ความจริงจึงพาบิดาหนี นางยักษิณีรีบตามหาและอ้อนวอนลูกน้อยให้กลับมา ก่อนนางจะสิ้นใจได้สอนมนต์ชื่อ จินดามณี ให้แก่ลูกน้อยเป็นวิชาสังเกตรอยเท้า เป็นความสามารถพิเศษที่ติดตัวไป

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

             มีพญาวานรตัวหนึ่งอาศัยอยู่ในป่าลึก มันเที่ยวหากินอยู่ในชายป่าใกล้กับแม่น้ำใหญ่ ซึ่งมีเกาะกลางน้ำที่อุดมสมบูรณ์ ในแม่น้ำนั้นมีจระเข้ผัวเมียอาศัยอยู่ วันหนึ่งนางเห็นพญาวานรกระโจนข้ามแม่น้ำไปหากินที่เกาะ นางปรารถนาอยากกินหัวใจวานรมาก รบเร้าสามีเพื่อให้นำวานรมาเป็นอาหาร หลังจากหาอาหารพญาวานรก็มุ่งหน้ากลับที่อยู่ของตน สังเกตเห็นแผ่นหินที่ผิดไปจากเดิม จึงวางอุบายแกล้งตะโกนเรียกแผ่นหิน เจ้าจระเข้หลงกลจึงขานรับ พญาวานรรู้ได้ว่าเป็นจระเข้นอนอยู่ จึงวางอุบายให้จระเข้อ้าปากรอเพื่อที่ตนจะโดดเข้าไปในปาก ทันทีที่อ้าปากพญาวานรก็รีบเหยียบหัวจระเข้ แล้วถีบตัวข้ามไปยังฝั่งในชั่วพริบตา พญาวานรรอดพ้นจากความตายมาได้เพราะสติปัญญาอันฉลาดหลักแหลม 

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

ในอดีตกาล มีมาณพน้อยนักฟ้อนชื่อ ปาฏลี อาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำไม่ไกลจากนครพาราณสีมากนัก วันหนึ่งมีมหรสพในเมือง เขา และภรรยาต่างขับร้องฟ้อนรำเป็นที่ถูกใจของผู้ชม จึงได้ทรัพย์มามากมาย เขานำเงินไปซื้อสุรา และอาหารเป็นจำนวนมาก เมื่อเดินมาถึงริมฝั่งแม่น้ำเห็นน้ำไหลเย็น เขาจึงนั่งกินอาหาร และดื่มสุราจนเมามาย เขาเอาพิณผูกคอแล้วลงน้ำเพื่อจะว่ายข้ามแม่น้ำ น้ำได้เข้าไปตามช่องพิณ และได้ถ่วงเขาจนจมลงใป ภรรยาของเขาจึงคิดว่า สามีของเราจักตายแล้ว เราควรขอเพลงไว้สักบทหนึ่ง เพื่อเอาไว้ขับร้องในการเลี้ยงชีพ ปาฏลีได้กล่าวกับภรรยาว่า “ชนทั้งหลายย่อมรดผู้ที่ได้รับความทุกข์ด้วยน้ำใด ชนทั้งหลายย่อมรดผู้ที่เร่าร้อนด้วยน้ำใด เราจักตายในท่ามกลางน้ำนั้น ภัยเกิดแต่ที่พึ่งอาศัยแล้ว”

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

     พระเจ้าพรหมทัตผู้ครองนครพาราณสีทรงไม่มีโอรส และธิดาที่จะสืบราชสมบัติ วันหนึ่งพระราชาทรงพบไข่นก 3 ฟอง เป็นไข่ของนกฮูก นกสาลิกา และนกแขกเต้า จึงรับสั่งให้นำลงมาจากต้นไม้ แล้วมอบหมายให้อำมาตย์รับผิดชอบดูแลไข่นกทั้ง 3 ฟองนั้น เมื่อไข่นกฟักออกมาพระองค์ก็ได้ทรงรับลูกนกทั้งสามตัวเป็นโอรส และธิดา ทรงได้ตั้งชื่อนกตัวแรกที่ออกมาจากไข่เป็นตัวผู้ว่า เวสสันดร นกตัวที่สองที่ออกจากไข่เป็นตัวเมียว่า กุณฑลินี และนกตัวที่สามที่ออกจากไข่เป็นตัวผู้ว่า ชัมพุกะ นกทั้งสามได้รับการเลี้ยงดูจนเติบโตอยู่ในบ้านของอำมาตย์

      อยู่มาวันหนึ่ง พระราชาได้เรียกนกทั้งสามเพื่อไปแสดงวาทะข้อแนะนำในการปกครองแก่พระราชา หลังจากที่ได้ฟังแล้วพระราชาทรงตั้งตนอยู่ในโอวาทของมหาสัตว์ ทรงบำเพ็ญบุญกุศล ทานบารมี เป็นผู้มีสวรรค์เป็นที่ไปในเบื้องหน้า เหตุเพราะทรงตั้งมั่นอยู่ในศีล

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

มีพรานป่าชื่อ สุระ เที่ยวออกหาของป่าเพื่อนำไปขาย เขาพบต้นไม้ใหญ่ตรงกลางมีโพรงที่เต็มไปด้วยน้ำและลูกไม้ รวมทั้งข้าวสาลีที่นกทำหล่นไว้ เมื่อฝูงนกกระหายน้ำมักบินมากินน้ำที่โพรงไม้นี้ แล้วมีอาการมึนเมา พรานสุระเห็นก็เกิดสงสัยจึงลองดื่มกินน้ำนั้น เขานำน้ำนั้นไปถวายพระราชา เมื่อทรงเสวยก็เกิดติดใจในรส ราชา ข้าราชการและชาวเมือง ต่างพากันดื่มกินสุราจนมัวเมาไม่ใยดีในการงาน เมื่อเห็นว่าชาวเมืองไม่มีกำลังทรัพย์ที่จะซื้อสุราของตน พรานป่าจึงนำไปขายที่เมืองอื่น ไม่นานเมืองที่สุราไปถึงก็พังพินาศ

จนมาถึงเมืองสาวัตถี ท้าวสักกะเทวาราชจึงจำแลงกายเป็นพราหมณ์ ถือหม้อที่เต็มไปด้วยสุราและแสดงโทษของการดื่มสุรา เมื่อได้ยินดังนั้นราชาและประชาชนต่างสมาทานศีล บริจาคทาน เป็นผู้มีสวรรค์เป็นที่ไปในเบื้องหน้า เหตุจากรู้โทษของสุราเมรัยที่เป็นประตูสู่อบาย

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

พระผู้มีพระภาคตรัสเล่าอดีตชาติของพระองค์ เมื่อครั้งเป็นโชติปาลมาณพ ซึ่งมีชาติกำเนิดเป็นพราหมณ์ และสหายรักชื่อฆฏิการะ นายช่างปั้นหม้อ ผู้เป็นอริยสาวกในพระศาสนาของพระพุทธเจ้าพระนามว่า กัสสปะ

วันหนึ่งฆฏิการะชวนโชติปาลมาณพเดินทางเพื่อไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า เขาชวนอยู่หลายครั้งสหายรักก็ไม่ยอมไป กลับกล่าวคำดูหมิ่นว่า “จะมีประโยชน์อะไรด้วยการเห็นพระสมณะศีรษะโล้นองค์นั้น” จนในที่สุดนายช่างปั้นหม้อซึ่งมีชาติกำเนิดต่ำกว่าถึงกับจับมวยผมของโชติปาลมาณพ เขาจึงเฉลียวใจขึ้นว่า การที่เพื่อนทำความพยายามชักชวนนั้น ก็เพื่อจะชวนไปยังสำนักพระผู้มีพระภาคเจ้าคงต้องมีอะไรสักอย่างเป็นแน่ การชักชวนของสหายในครั้งนี้ทำให้เขามีโอกาสได้ฟังธรรมเทศนาจากพระกัสสปสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อได้ฟังจบเขาก็ตัดสินใจออกบวช หากแต่วิบากกรรมที่เคยกล่าวคำดูหมิ่นต่อพระพุทธเจ้าในครั้งนั้น ส่งผลทำให้ในพระชาติสุดท้ายของพระองค์ต้องบำเพ็ญทุกรกิริยา

พระโพธิสัตว์ได้เกิดในตระกูลพราหมณ์แห่งเมืองพาราณสี มีชื่อว่า “ธรรมปาลกุมาร” คนในตระกูลนี้ต่างรักษาศีลอุโบสถเป็นประจำ เมื่อเติบโตได้ไปเรียนศิลปวิทยากับอาจารย์ทิศาปาโมกข์ วันหนึ่งลูกชายของอาจารย์ได้เสียชีวิตลง อาจารย์และลูกศิษย์คนอื่นๆ ต่างร้องไห้คร่ำครวญ มีเพียงธรรมปาลกุมาร ผู้เดียวเท่านั้นที่ไม่ร้องไห้ เหล่าลูกศิษย์ต่างสนทนากันว่าเหตุใด ลูกชายของอาจารย์ต้องมาตายเมื่อยังหนุ่ม ธรรมปาลกุมารจึงเล่าว่าในหมู่บ้านของเขามีแต่คนตายในวัยแก่ ตายในวัยหนุ่มนั้นไม่มี เมื่ออาจารย์ได้ฟังจึงต้องการพิสูจน์ความจริง เขาได้นำกระดูกแพะมาเผาแล้วล้างอย่างดีถือติดตัวไปด้วย เมื่อถึงบ้านของธรรมปาลกุมาร ก็เข้าไปพูดคุยกับบิดาแล้วนำกระดูกแพะออกมาพร้อมแจ้งว่าธรรมปาลกุมารได้ตายเสียแล้ว เมื่อบิดาได้ฟังดังนั้นก็ตบมือหัวเราะลั่น กล่าวว่าพวกเราประพฤติธรรม งดเว้นกรรมชั่ว ฟังธรรมของสัตบุรุษ เพราะประพฤติธรรมอย่างนี้พวกเราจึงไม่ตายเมื่อยังหนุ่ม

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.