De Rest Is Geschiedenis

Een van de belangrijkste momenten in de criminele geschiedenis van Oss is toch wel de moord op wachtmeester Hoekman in 1893. De moord wordt gezien als het dieptepunt van een van de donkerste periodes van Oss waar criminaliteit, aangejaagd door een hoge werkeloosheid, schering en inslag was. De moord is dan ook uitgebreid beschreven, onderzocht en van verschillende invalshoeken bekeken. Willem van den Elzen heeft zich verdiept in hoe het zover heeft kunnen komen en dat doen we door naar de familiegeschiedenis te kijken van de Van Berkoms.

De Gouden Eeuw is al lang een bron van trots voor Nederlanders en is dan ook een vast onderdeel tijdens geschiedenislessen op scholen. Maar ondanks wat de naam doet vermoeden had niet alles in die tijd een gouden rand. De laatste jaren is er dan ook meer aandacht gekomen voor de schaduwzijde van die roemruchte periode als armoede en kolonisering. Ook was de Gouden Eeuw niet voor ieder gebied in Nederland van toepassing. Zo was een groot deel van het huidige Noord-Brabant generaliteitsland wat kortweg inhield dat het onderdeel was van de Nederlanden maar niks te vertellen had. Deze gebieden werden beschouwd als bufferzones bij een aanval uit het zuiden en werden bestuurd als koloniën. Ook al viel het Land van Ravenstein toen niet onder Nederlands gezag, maar die van het Duitse Pfalz-Neuburg, toch had het veel van doen met wat er in de Nederlanden gebeurde en dat was niet altijd positief. Dus toen de Gouden Eeuw in 1672 abrupt eindigde met wat het Rampjaar is gaan heten, waren ze in Ravenstein er minder rouwig om. Sterker: het 350-jaar jubileum werd dit jaar in Ravenstein gevierd als het Jubeljaar. Aan tafel zitten Theo van Duren van de Vrijstaat van het land van Ravenstein en Martin Jan van Mourik van de Ravensteinse Loterijfonds die meer daarover kunnen vertellen.

Een korte bonusaflevering als aanvulling op de vorige aflevering over de foto's van Adrianus van de Rakt. Ik was aanwezig bij de opening van de fototentoonstelling in het Stadsarchief van Oss en ik stelde daar wat vragen aan Broer van Gestel, de kleinzoon van Adrianus van de Rakt en de donateur van de foto's van de tentoonstelling. Mijn stem klinkt wat gemoffeld door mijn mondkapje.

Het Stadsarchief Oss ontving eind 2021 een stapeltje foto's, afdrukken van glasplaten, met daarop het Oss van ruim een eeuw geleden. Deze werden geschonken door Broer van Gestel, een kleinzoon van Adrianus van de Rakt, de fotograaf van deze unieke foto's. Over de fotograaf en de betekenis van zijn collectie, praat ik met Jurgen Pigmans van het Stadsarchief.

De vorige aflevering ging over de motorrace De 24 uur van Oss, maar praten over een evenement is toch heel wat anders dan 'm zelf rijden. Daarom praat ik als extraatje nog even verder met coureur Tonny van Schijndel uit Oss over de ervaringen die hij heeft opgedaan tijdens de race. Hij deed mee aan alle edities en heeft twee keer de eerste plaats gehaald.

De '24 uur van Oss' is slechts 7 keer georganiseerd maar het heeft zo'n stempel op de Osse geschiedenis gedrukt dat het in 2009 zelfs aan het Osse canon was toegevoegd als een van de 50 gebeurtenissen van historische waarde. Het was een motorrace die van 1969 tot en met 1975 elk jaar werd gehouden en was vanaf het begin al een publiekstrekker. Het was echter ook een gevaarlijke race en dat heeft het evenement uiteindelijk de das om gedaan. Gast: Mari van Kasteren die een boek heeft gemaakt over de 24 uur van Oss. Geïnteresseerd in het boek? Mail naar [email protected].

Een van de meer kleurrijke én controversiële burgemeesters van Oss is toch wel Louis de Bourbon. Ook al was hij in totaal maar 4 jaar in functie, toch valt er genoeg over hem te vertellen om een aflevering te vullen. Zo was De Bourbon burgemeester in oorlogstijd en is postuum onderscheiden met de Israëlische Yad Vashem voor zijn verzetsdaden. Maar hij was ook overtuigd dat hij een directe afstammeling was van het Franse koningshuis en hield zich niet altijd aan het protocol. Gast: Wick den Ridder. Hij publiceerde 2 boeken over de burgemeester.

Tegenwoordig zijn er -mits er geen pandemie heerst- legio speelplaatsen waar je met je kind naar toe kan gaan. Maar wat nu een lucratieve markt lijkt te zijn, was begin jaren 90 blijkbaar nog een onontgonnen gebied. Het was in die tijd dat Mari-Anne Marijnissen samen met Marleen Claassen onder de paraplu van de SP een actie begon voor een goede, grote speeltuin. Initieel voor de buurt maar al snel voor héél Oss. Dat was iets wat toen niet hoog op de agenda stond van het toenmalige college in Oss. Gasten: initiatiefnemer Mari-Anne Marijnissen en de huidige voorzitter van de stichting van de speeltuin, Wim van Dorst.

150 jaar geleden werd in Oss begonnen met de productie van margarine. De fabriek bij de Grote Kerk was de eerste van formaat in Europa die dit nieuwe product ging maken. Het heeft ruim 50 jaar lang de economie van Oss sterk beïnvloed. De margarine-industrie in Oss heeft direct bijgedragen aan de twee donkere periodes in Oss waarbij fabrieken sloten en onrust en criminaliteit tot ongekende dieptepunten kwam. Verder heeft de rivaliteit en uiteindelijke verzoekening van de Osse families Jurgens en Van den Bergh aan de wieg gestaan van de oprichting van Unilever.

In februari 2021 werd een actie op poten gezet om de naam van het Meester Gielenplein in Berghem te behouden. Waarom zo'n heisa over de naam van een plein? Samen met Leo Hoeks bespreken we het leven van Jacques Gielen in Berghem tussen 1926 en 1968 wat regelmatig ronduit frustrerend was vanwege jarenlange en vergaande tegenwerking van het establishment in het dorp. De strijd mondde uit in drie klinkende verkiezingsoverwinningen waarbij zijn lijst de meerderheid van de raadszetels behaalde maar desondanks er amper van kon genieten vanwege de strijd tegen de burgemeester, ambtenarij en gegoede burgerij die bijna een decennium duurde.